Çiğ süt azalınca fiyat piyasaya kaldı

DUYGU ERDOĞAN – 2022 yılı, çiğ süt üretiminde zorlu bir dönem olarak geride kalırken, üreticiler için 2023 de iyi başlamadı. Ulusal Süt Konseyi (USK) web sitesinde yayınlanan verilere göre çiğ süt üretim maliyeti aralıkta 8 lira 74 kuruş oldu. Ancak buna karşılık çiğ süt alım fiyatı ise 8 lira 50 kuruş olarak uygulanıyor. Buna ek olarak 50 kuruşluk çiğ süt destekleme primi veriliyor. 2022 yılı genelinde maliyetler karşısında düşük kalan çiğ süt fiyatı nedeniyle üreticiler süt veren hayvanlarını kesime göndermişti. Verilere yansıyan bu gelişmelerle birlikte son yayınlanan TÜİK bülteninde ekim ayında ticari işletmeler tarafından toplanan inek sütü miktarı, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9.6 azaldığı görüldü.

USK referans fiyat

Bu düşük üretim nedeniyle ticari işletmelerin küçüklü büyüklü tüm üreticilerle kendi anlaşmalarını yaptığını belirten uzmanlar, fiyatın serbest piyasada 10 liradan 12 liraya kadar fiyatlar arasında satıldığını kaydediyor. USK fiyatının bir referans fiyat olarak değerlendirildiği belirtilirken; üreticiler konseyin yeni bir fiyat için toplanmasını talep etmiyor. Küçük üreticilerin ise birlikler aracılığıyla bu fiyatlara erişebildiği ifade edilirken, buna rağmen küçük aile işletmelerinin korunması gerekliliğine dikkat çekiliyor. 

USK Ekim ayında çiğ süt tavsiye fiyatını 8.5 lira olarak belirlemişti. Ekim-kasım aralık dönemini kapsayan fiyatla ilgili yeni bir düzenleme olabileceği bekleniyor. Devlet tarafından sağlanan prim desteği ise 20 kuruştan 50 kuruşa çıkarılmıştı.

Pazarlık usulü

Şu anda fiyatların serbest piyasada kendiliğinden oluştuğunu belirten Türkiye Süt Üreticileri Merkez Birliği Başkanı Tevfik Keskin, konsey fiyatının referans fiyat olarak ele alındığını, yeni bir fiyat için toplanmasına ihtiyaç duyulmadığını söyledi. Keskin, “Şu anda oluşan fiyatlar tüketici açısından daha iyi durumda. Konseyin fiyat açıklamasını artık çok önemli bulmuyoruz. Konseyde açıklanan fiyat bir referans fiyat. Bunun üstünde de fiyat oluşuyordu. Ancak üretici aleyhine oluşabilecek daha düşük fiyatlara karşı korumak için bu referans fiyat belirleniyor. Şimdi yeni bir toplantıya gerek yok. Üretici ile alıcı arasında fiyat oluşuyor. Sanayici ve üretici pazarlık usulü fiyat belirliyor. Küçük üreticiler de birlikler aracılığıyla fiyatlarını belirliyor” diye konuştu.

Hesabı daha yüksek çıktı

USK maliyet hesabına karşılık Tüm Süt, Et ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Derneği (TÜSEDAD) de web sitesinde bir maliyet tablosu yayınladı. Buna göre 1 litre süt üretim maliyeti 12 lira 90 kuruş olarak hesaplandı. Konsey ve derneğin hesaplamalarında yem başta olmak üzere genel giderler, fireler gibi etkenler dahil ediliyor. USK tek sağmal üzerinden, dernek ise bir inek ve daha sonra onun yerine sürüye katılacak bir genç hayvan üzerinden hesabını yapıyor.

‘Üretim sorunu var’

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, şu anda piyasada temel sorunun azalan üretim olduğuna dikkat çekerken, bu nedenle sanayicinin daha fazla fiyat verebildiğini söyledi.

“Süt üretimi ilerleyen zamanlarda yeniden artınca ne olacak” sorusunu yanıtlayan Yıldırım, “Bu kadar inek kesimi olunca süt azaldı. Süt azalınca sanayiciler süt alabilmek için fiyatlarını yükseltti, 12 liraya kadar alımlar var. Hatta üzerine de çıkıyor. Bugün süt az olduğu için fiyat böyle ama yarını bilmiyoruz. Süt üretimi arttığında ne olacak? Sürdürülebilir bir sistem ele alınmalı. Ürünün az olduğu ve çok olduğu yıllarda da üretici kazanacağını bilmeli. USK ise yeniden işlevsellik kazanmalı. Bugün büyük üreticiler daha iyi satış koşullarına sahip olabilir ama asıl küçük üreticiyi korumalıyız. Hala USK fiyatını baz alanlar da var. USK ve fiyatı devre dışı kalmış gibi gözükse de, konseyin gerçekçi yaklaşımlarla gücüne kavuşması; piyasa gereğiyle üreticiyi koruması lazım” değerlendirmesini yaptı. 

Tire Süt Kooperatifi Başkanı Osman Öztürk ise, kendi üreticilerine çiğ süt litre fiyatı olarak 10 lira 70 kuruş ile 11 lira 10 kuruş arasında ödeme yaptıklarını belirtirken, “Üretici tarafında şu anda bir sıkıntı görünmüyor. Ancak yine de USK devreye girmeli. Fiyat 11 lira seviyesinde tutulabilir. Eğer girdi maliyetlerinde yeni bir yükseliş olmazsa bu fiyat üreticiyi kurtaracak bir fiyattır” dedi.

Verilere yansıyor

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ‘Süt ve Süt Ürünleri Üretimi Ekim’ verilerine göre, ticari süt işletmeleri tarafından toplanan inek sütü miktarı, ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,6; Ocak-Ekim 2022 döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3.3 azaldı. Bu düşüş ağustos ayından bu yana devam ediyor. Üreticiler damızlık hayvanlarını mayıstan itibaren kesime göndermeye başlamıştı.

Bir önceki ay 751 bin 279 ton olan ticari süt işletmelerince toplanan inek sütü miktarı ekim ayında yüzde 3.4 azalarak 725 bin 868 ton oldu. Bir önceki ay 123 bin 294 ton olan içme sütü üretimi ise ekim ayında yüzde 15.6 azalarak 104 bin 102 ton olarak gerçekleşti.