Uzaydaki araştırmalar, doktorların Dünya’daki insanları tedavi etmesine nasıl yardımcı oluyor
Yer çekimi ortadan kalkınca, Dünya’da yapılamayan birçok deney uzayda yapılabiliyor. İşte uzaydaki deneylerin insan sağlığına etkisi.
Uzaydaki tıbbi araştırmalar, Dünya’daki hastalara yardımcı olabilecek ilerlemelere yol açıyor.
Uzay araştırmaları için geliştirilen çeşitli teknolojiler daha sonra tıbbi ürünlere de katkıda bulundu.
Örneğin kızılötesi termometreler, uzak yıldızların ve gezegenlerin sıcaklığını uzaktan ölçmek için oluşturulan kızılötesi sensörlerden güç alıyor.
Ancak insanları giderek artan bir şekilde özellikle insan sağlığına yönelik uzayda araştırma yapmayı hedefliyor.
Araştırmacılar, Dünya’nın yüzeyinden yaklaşık 400 km yukarıda yörüngede dönen Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) yer çekimi olmadan deneylere imza atıyor.
Birçok hastalık uzayda inceleniyor
Yer çekiminin etkisinin ortadan kaldırılması biyolojik sistemleri değiştirerek yerde yapılamayan deneylerin yapılmasını mümkün kılıyor. Araştırmacılar kanser, kalp hastalığı, nörolojik bozukluklar, körlük ve diğer rahatsızlıkların tedavilerini incelemek için uzaya materyal gönderiyor.
Bu tür araştırmalar sivil tıbbın ötesine uzanıyor. Ay’a ve sonunda Mars’a yapılacak uzun vadeli görevler için hazırlıklar devam ederken, bilim insanları astronotların uzun süreli uzay yolculuğuna dayanmasına ve hastalıklarla ve tıbbi acil durumlarla yüzleşmesine yardımcı olacak teknolojiler geliştiriyor.
Çeşitli faktörler uzay temelli araştırmaları karmaşık hale getiriyor. Malzemelerin taşınmasının maliyeti ve ayrıca Dünya üzerinde yapılan deneyleri, 15 ülkeden beş uzay ajansının karmaşık bir ortaklığı olan ISS’de yürütülebilecek deneylere dönüştürmek oldukça zor oluyor.
Bazı bilim insanları, uzay çalışmalarının tedavileri keşfetme ve hizmetlerini daha erişilebilir hale getirecek araçlar yaratma potansiyelinin, masrafı ve karmaşıklığı haklı çıkardığını söylüyor.
Uzay mekiği Columbia’da nörobilim araştırmaları yürüten ve şu anda uzayda sanal klinik bakım için tıbbi cihazlar geliştiricisi olan Leap Biosystems’in genel müdürü olan Dr. Dave Williams, “İstasyonda yaptığımız her şey, Dünya’daki sağlık sistemine katkı sağlıyor.” diyor.
Uzay yolculuğunun, astronotlarda kemik ve kas kaybına, bağışıklık sisteminin baskılanmasına, merkezi sinir sisteminde değişikliklere ve diğer etkilere neden olduğu biliniyor.
Ulusal Çeviri Bilimlerini Geliştirme Merkezi’nin eski müdürü ve şu anda biyoteknoloji girişimi Vesalius Therapeutics’in CEO’su olan Dr. Christopher Austin, astronotların uzayda gelişen sağlık sorunlarının çoğunlukla geri döndüklerinde çözüldüğünü söylüyor.
Bu tersine dönüşün nasıl gerçekleştiğini incelemek, Dünya’daki yaşlanma bozukluklarına ilişkin çalışmalara katkı sağlayabilir.
ISS’deki ABD Ulusal Laboratuvarı’nın baş bilim sorumlusu Michael Roberts, mikro yer çekimine maruz kalmanın hücresel düzeyde yaşlanmanın etkilerini kopyaladığını söylüyor.
Sonuç olarak araştırmacılar, Dünya üzerinde yıllarca araştırma yapılmasını gerektirebilecek çalışmalardan uzayda aylar içinde bilgi toplayabiliyor.
Cedars-Sinai Tıp Merkezi Yönetim Kurulu Rejeneratif Tıp Enstitüsü’nde yardımcı doçent olan Arun Sharma, uzay araştırmalarındaki deneyiminin kök hücreden türetilmiş kalp hücrelerini uzaya göndermeyi de içerdiğini söyleyerek, “Uzayda olup bitenler hızlandırılmış yaşlanmaya benziyor. Bu yaşlanma süreçlerini mikro yer çekiminde daha hızlı bir şekilde inceleyebiliriz.” diyor.
Yer çekimsiz ortam ilaçların geliştirilmesini sağlıyor
İlaç üreticisi Merck ve biyoteknoloji ile ilgilenen Axonis Therapeutics ve LambdaVision gibi şirketler, mevcut tedavileri iyileştirmek veya deneysel tedavileri optimize etmek için mikro yer çekiminden yararlanmayı amaçlıyor.
Merck, Keytruda portföyünde bir antikanser ilacının kristalin bir formunu bulup bulamayacağını belirlemek için ISS’de deneyler yürütüyor.
Çeşitli kanser türlerini tedavi eden ilaç, 2022’de 20,9 milyar dolarlık satış elde etti. Hastalar ilacı 30 dakikalık intravenöz infüzyonlarla alıyor. Ancak uzaydaki deneyler, gelecekte ilacın hap şeklinde alınmasını sağlayabilir.
Göz tedavileri
ISS’deki uzun vadeli araştırma programlarından biri, LambdaVision’ın, gözün arkasındaki ışığa duyarlı doku olan retina hastalıkları nedeniyle kör olan insanlara yeniden görme gücü kazandırma çabasıdır.
Baş Bilim Sorumlusu Jordan Greco, LambdaVision’ın 2016’dan bu yana ISS’ye sekiz yük taşıdığını ve şirketin yapay retinanın mikro yer çekiminde daha iyi bir araya geldiğini bulduğunu söyledi.
Yaklaşık üç yıl içinde klinik denemelere girmesi beklenen yapay retinanın yasal onay alması durumunda LambdaVision’ın bunu ISS’de veya ticari bir uzay istasyonunda üreteceğini söylüyor.