Yeni iş kapısı oldu! Tezgâhlardan inmiyor…

Gülşah Karaman / Milliyet.com.tr – Cennet hurması, cennet elması veya Japon hurması olarak karşımıza çıkan Trabzon hurması, son yıllarda en çok tercih edilen ürünler arasında yer alıyor. Özellikle yaş olarak satılan meyvenin uzun süre saklanmasından dolayı kurusuna da rağbet arttı. Hatta bu meyvenin pekmezi de Türkiye’nin pek çok farklı yerinde yapılıyor. Adı Trabzon hurması olarak geçse de, en az üretimin yapıldığı şehir ise Trabzon. 

KİRAZDAN SONRA İKİNCİ ANA ÜRÜN OLARAK YETİŞTİRİLİYOR

Denizli’nin özellikle Honaz ilçesinde yoğunlukla Trabzon hurması üretildiğini söyleyen Denizli Ziraat Odası Başkanı Hamdi Gemici, yıllık yaklaşık 15 bin ton civarında üretimin olduğunu vurguladı.

Kirazıyla ünlü olan Honaz’da ikinci ana ürün olarak Trabzon hurmasının ön plana çıktığını ifade eden Hamdi Gemici, “Denizli’de yapılan Ege Tarım ve Hayvancılık Fuarı günlerinde hurmanın kurutulmuş hâliyle tanıtımına başladık. Orada Trabzon hurmasına çok büyük bir ilgi oldu. Bunun ekim sahaları kirazdan bile daha üst noktalara taşmaya başladı. Honaz’da yaklaşık 14-15 bin ton civarında kiraz yetiştirilirken, şimdi bir o kadar da cennet hurmasına karşı potansiyel oluştu” dedi.  

Cennet hurmasının Denizli bölgesine çok güzel uyum sağladığının altını çizen Hamdi Gemici, verimi, kalitesi ve aromasının başka bölgelere nazaran üst seviyelerde olduğunu belirtti.

Öte yandan Honaz Tarımsal Kalkınma Kooperatifi Başkanı Hüseyin Tok ise Denizli’de cennet hurmasının sadece yeşilinin satıldığını ve kilosunun 5 TL, kurusunun ise 40-45 TL arasında olduğunu aktardı.

‘KARADENİZ BÖLGESİNDE EN FAZLA ORDU’DA’

Ordu Ziraat Odası Başkanı Atakan Akça da, Trabzon hurmasının Karadeniz bölgesinde 10-15 yıllık bir geçmişi olduğunu söyledi. Ordu’da çikolata tadında, elma gibi veya olgunlaşmış bir şekilde yendiğini ve sonradan kurutulmuş şekilde satışa sunulan bir ürün hâline geldiğini aktaran Akça, “Kurutulmuş şekli çerez olarak da yoğun şekilde talep görüyor. Ordu bölgesinde özellikle şu an da bu işi profesyonel yapacak yeni bahçeler tesis edilmeye başlandı. Zaten Ordu bölgesinin daha önceden özellikle Ünye, Fatsa, Altınordu ilçelerinde bir yapılanma vardı. Son 2-3 yıldır pandeminin de etkisiyle yöremize iyi bir getirisi oldu” ifadelerini kullandı.

Gelecek aylarda ihracata dair gelişmeler de yaşanacağını söyleyen Atakan Akça, sahile yakın 3 ilçede artık cennet hurması bahçeleri kurulmaya başlandığını da ekledi. Başkan Akça, “Karadeniz bölgesinde en popüler olduğu yer Ordu. Dikim alanları daha fazla, yetişme koşullarına göre aroması diğer Karadeniz illerine göre daha kaliteli” detayını paylaştı.

Öte yandan Ordu’da yaş hurmanın kilosu 1,5 – 2 TL,  kurusu ise 45-50 TL civarında satılıyor. Meyve yaş olarak toplanıp pazarlara sunuluyor, ihtiyaca göre de kurutmaya tabi tutuluyor. 

EN FAZLA ÜRETİM ADANA’DA, ARTIŞ İSE ADIYAMAN’DA…

Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Dr. Öğr. Üyesi İlhamı Tozlu ise Trabzon hurmasının Akdeniz bölgesinde artan değeriyle ilgili bilgiler paylaştı. En fazla üretimin Adana’da, en fazla artışın da Adıyaman’da olduğunu belirten Dr. Öğr. Üyesi İlhamı Tozlu, “Tabloda görüldüğü gibi bu iki şehir Türkiye üretiminin yüzde 35’ini gerçekleştiriyor” dedi.

      Son 5 yılda şehirlere göre Trabzon hurması üretim miktarları Kaynak: TÜİK

BAHÇESİNİ KURMAK İSTEYENLER İÇİN MALİYETİ…

Trabzon hurması hasadının sonbahar aylarında başlayıp, kış aylarına kadar (ekim-aralık) devam ettiğini söyleyen Dr. Öğr. Üyesi İlhamı Tozlu, bu meyvenin bahçesini kurmak isteyenler için maliyetleri de açıkladı.

Tozlu, “Geçen yıl çeşide göre fidan bedeli 10-20 TL üzerinden idi, buna göre ortalama 1000 TL / dekar fidan gideri, 2000 – 2500 TL / dekar tarla hazırlama ve dikim gideri (Derin sürüm + dikim çukuru + dikim + herekleme + dikim gübre ve sulaması) olarak hesaplanabilir. Başarılı bir üretim damla sulama sistemi ile yapılacaktır. Ancak en büyük gider de damla sulama tesis gideridir. Projelendirilmiş iyi bir damla sulama sistemi yaklaşık 300 dolar / dekar’a (4000 TL / dekar) mâl oluyor” dedi.

Ayrıca taze meyve olarak Adana’da 5-10 TL arasında satıldığını belirten Dr. Öğr. Üyesi İlhamı Tozlu, kuru meyve olarak ise sabit bir fiyat söylemenin zor olduğunu ancak 50-100 TL arasında satılabildiğini de vurguladı.

AKDENİZ’DE MEYVE SİNEĞİ ÇOK YAYGIN!

Meyveyi yetiştirmek isteyenlerin nelere dikkat etmesi gerektiği konusunda da uyarılarda bulunan Dr. Tozlu, sık dikim yaparak erken dönemde meyve veriminin yükseleceğinin altını çizdi ve, “Kurutmalıkta fark etmemekle birlikte sofralık üretimde tadı buruk (kekre) olmayanlar daha çok rağbet görüyor” dedi.

Ayrıca sahil kısımında ciddi bir Akdeniz meyve sineği popülasyonu olduğunu vurgulayan Dr. Tozlu, bu durumun göz ardı edilmemesi konusunda da uyarıp, “Kazanç durumu hesap edilirken alternatif üretim modelleri göz önüne alınmalı. Örneğin Antalya tercihini tropik ve suptropik meyveler üzerine yapıyor” diye konuştu.

İSTANBUL’DA ALICISI FAZLA, KİLOSU EN DÜŞÜK 5 TL’DEN SATILIYOR

İstanbul’da ise son yıllarda cennet hurmasına ciddi bir talep söz konusu. İstanbul Halciler Derneği Başkan Yardımcısı Muhittin Baran, “Şu anda Bayrampaşa Hali’nde 5 TL ila 10 TL aralığında fiyat seyri var. Malın kalitesi, kalibresi ve boylamasına göre fiyat değişiyor. İyi hurma 10 TL civarında ama bunun kalitesi düştüğü zaman 5 TL’ye inebiliyor” dedi.

Ayrıca hurmaların ağırlıklı olarak Ege bölgesinden ve Çanakkale’den geldiğini belirten Muhittin Baran, “Üretim yapılan tüm bölgelerden İstanbul’a ürün geliyor. İstanbul’da üretimin olmamasının nedeni tarım arazilerinin kentleşmesi ve buna ek olarak iklimsel şartlar. Eğer iklim uygunsa Çatalca, Silivri, bazı Anadolu yakasındaki ilçelerimizde üretiliyor” ifadelerini kullandı.

‘GEÇEN SENE 3 SANDIK ALAN SATICI BU SENE 10 TANE ALIP GÖTÜRÜYOR’

Trabzon hurmasının diğer çekirdekli kış meyveleriyle yarıştığını söyleyen Baran, “Eğer İstanbul’da cennet hurması üretilirse, diğer çekirdekli meyvelere nazaran daha verimli, daha sağlıklı ve üretici adına katma değeri yüksek bir meyve olarak sunulabilir. Bir de artı olarak bu yıl yurt dışında da ciddi bir talep söz konusu. Özellikle kurutulmuşunun, bütün kuruyemiş ve perakende sektöründe diğer yıllara göre daha fazla satıldığını gözlemliyoruz. Kaju, hurma, fındık, kayısı gibi tezgâhlarda çokça bulunuyor” açıklamasını yaptı.

Geçen sene de ürünlerin iyi satıldığını vurgulayan Muhittin Baran, bu sene de yoğun bir talep olduğunu belirtip, “Geçen sene 3 sandık alan market veya manav tezgâhı, bu sene 5-10 tane alıp götürüyor” dedi.

‘OLGUNLAŞTIKTAN SONRA HIZLICA SATILMALI’

İstanbul İl Tarım ve Orman Müdürü Ahmet Yavuz Karaca ise Trabzon hurmasının İstanbul’da henüz üretiminin olmadığını ancak marketlerde denetimi yapılırken dikkat edilmesi gereken noktalar olduğunu söyledi. Karaca, “Trabzon hurması olgunlaştıktan sonra çabuk satılması gereken bir meyve. O yüzden marketçilerin hızlı davranması ve yoğun miktarda depolamaması gerekiyor” uyarısında bulundu.

‘ANA VATANI ÇİN, YETİŞTİĞİ BÖLGE AKDENİZ’DİR’

Trabzon hurması ya da cennet hurmasının ana vatanının Çin olduğunu söyleyen Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, “Çin’den Japonya’ya çok eski tarihlerde götürülüyor. Buradan Amerika ve Avrupa kıtasına geçiyor. Anadolu’ya da İpek Yolu ile geldiği düşünülüyor” dedi.

“Yaygın isimlerinden biri Trabzon hurması olsa da ülkemizde yetiştiği temel bölgemiz Akdeniz’dir” bilgisini veren Tuğba Parıltı, “Dünyada pek çok ülkede yetiştirilen Trabzon hurmasında lider,  Çin ve Japonya’dır. Ülkemiz de bu açıdan gelişmeye açık durumda” diye konuştu.

ADETA VİTAMİN DEPOSU

Yüksek besin değeri ve lezzetiyle gıda sektöründe de pek çok alanda tercih edilen cennet hurması tatlılarda, dondurmalarda, keklerde kullanılabiliyor. Ayrıca marmelat veya pekmez şeklinde de tüketilebiliyor. Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, “Trabzon hurması yüksek oranda A vitamini, B vitamini (tiamin, riboflavin), folat, magnezyum ve fosfor içerir. Bununla birlikte Trabzon hurması C vitamini, sağlığa yararları yüksek olan antioksidanlar, flavanoidler, tannin ve lif bakımından da zengindir” vurgusunu yaptı.

EN DOĞRU KURUTMA YÖNTEMİ

Trabzon hurmasını mevsiminde taze şekilde tüketmek en iyisi olsa da saklanma kolaylığı sebebiyle kurutma yöntemi de sıklıkla tercih ediliyor. Geleneksel yöntem olarak dilimleme ve ipe asarak güneşte kurutma veya tepsiye dizerek güneşte kurutmanın en tercih edilenler arasında olduğunu söyleyen Tuğba Parıltı, geleneksel yöntemlere karşı ise uyardı:

“Hijyen ve mikrobiyolojik gıda güvenliği açısından hızlı olarak kurutucuda kurutma yöntemleri endüstride kullanılıyor. Bu açıdan geleneksel yöntemlerde hijyene çok dikkat edilmeli. Ev tipi cihazlarla hızlı ve kapalı ortamda kurutma tercih edilebilir.”

Ancak geleneksel ve endüstriyel tipte hava ve/veya ısı ile kurutma yöntemlerinde besin değerinde kayıplar yaşandığının da altını çizen Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, dondurarak kurutma (freze drying) yöntemine de değindi. Parıltı’ya göre bu yöntem sayesinde besin değeri özellikle de antioksidan özelliği büyük ölçüde korunmuş Trabzon hurmaları tüketilebiliyor.

PEKMEZİNİ YAPARKEN DİKKAT! BU RİSKLERİ TAŞIYOR

Trabzon hurmasının bir diğer tüketim şekli de pekmez. Pekmezin geleneksel olarak açık kazanlarda uzun süreli kaynatılarak yapıldığını belirten Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, bu yöntemle yapılmış pekmezlerde yüksek oranda sağlığa zararlı HMF (Hidroksimetil furfural) oluştuğunu söyledi. Tuğba Parıltı, “Bu sebeple kapalı kazanlarda daha düşük sıcaklık ve uzun sürede pişirilen pekmezler tercih edilmeli. Bu pekmezlerin doğrudan tüketilmesi daha doğru olur. Pişirilerek tüketilmesi yine HMF artışı açısından risk teşkil eder. Pekmezlerin güneşe maruz kalmayacak şekilde cam ambalajlarda saklanması kalitesi açısından çok önemli” dedi.

‘PİŞMEYEN TATLILARDA KULLANIN’

Trabzon hurmasının doğal şeker alternatifi olarak da beslenmede daha çok yer almaya başladığını ifade eden Gıda Mühendisi Tuğba Parıltı, pişirme yöntemlerine de değinip şunları söyledi: “Pişirme süreci bu meyvenin bazı besin elementlerine zarar verebilir ve tadında burukluk yaratabilir. Bu sebeple pişmeden tüketilen tatlılarda kullanımı öncelikli olmalı. Yine de doğal bir şeker alternatifi olarak taze hâliyle keklerde, pastalarda da kullanımı mümkün.”

‘ARALARINA ELMA KOYARAK DAHA HIZLI OLGUNLAŞTIRIN’

Henüz olgunlaşmamış Trabzon hurmalarının aralarına elmalar konularak daha hızlı ve eşit şekilde olgunlaştırılabildiğini söyleyen Tuğba Parıltı, “Elmalar etrafına yaydığı etilen gazı sayesinde hurmaların daha hızlı olgunlaşmasını sağlayacaktır. Olgunlaşmayı daha da hızlandırmak isterseniz bir kaba Trabzon hurmalarını ve birkaç tane elmayı koyup, kabın ağzını streç filmle kaplayarak buzdolabında bekletebilirsiniz” diyerek püf noktasını paylaştı.

‘KORONAVİRÜSE YENİ BİR UMUT OLDU’

Tüm dünyada Kovid-19’a karşı ilaç çalışmaları sürerken, Japonya’da yapılan bir çalışma Trabzon hurmasının koronavirüs ile savaştığını ortaya koydu. Bu çalışma hakkında Fonksiyonel Tıp ve İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Filiz Gültekin şunları söyledi:

“Bilindiği üzere koronavirüs tükürükle etrafa yayılan parçacıklarla kolayca bulaşıyor. Bu nedenle virüsün tükürük ve ağız boşluğunda etkisiz hâle getirilmesi önemli. Japonya’da yapılan çalışmada Trabzon hurmasından elde edilen tanen kullanıldı. Ağız yoluyla verilen tanenin farelerin vücudundaki virüs yükünü azalttığı, bu sayede hem diğer farelere bulaşmanın olmadığı hem de hasta hayvanda gelişen zatürrenin şiddetinin daha hafif olduğu gözlendi. Tanen maddesi güçlü antioksidan ve antimikrobiyal aktiviteye sahip. Trabzon hurmasında yoğun olarak bulunur. Çalışmalar, Kovid – 19 virüsünü doz ve kullanım süresine orantılı olarak baskıladığını gösteriyor.”